ANNO  IN DEN DOBBELE SLEUTEL  1730

achter Rechtstraat 57-61 (binnenplaats brouwerij Bosch, Wijcker Grachtstraat 26)

 

 


Na bijna 100 jaar van omzwervingen langs verschillende opslagplaatsen van museum en gemeente is de gevelsteen “ANNO IN DEN DOBBELE SLEUTEL 1730” vanuit het depot van het Bonnefantenmuseum herplaatst op het binnenterrein van brouwerij Bosch, dat verborgen ligt achter de huizen tussen de Rechtstraat en de Wijcker Grachtstraat.
Ver uit het zicht en slechts voor de voorbijganger toegankelijk bij bezoek van dat binnenterrein.
Dat de gevelsteen daar op die plek is terecht gekomen is niet toevallig, maar gebaseerd op het onderschrift bij de eerste foto die van de dobbele sleutel is gemaakt omstreeks 1912: “adres Rechtstraat 61, in het achterhuis”. Het lijkt dus wel logisch dat men later aangenomen heeft dat de steen hier bij Brouwerij Bosch op het juiste oude adres was, al is hij wegens plaatsgebrek niet in de gevel van nr.61 maar ergens achteraf op het binnenterrein ingemetseld.
 

 


 



Op die oude foto zie je echter de steen niet in een achterhuis of achtergevel, maar uitgebroken te midden van ander bouwmateriaal. Een soort opslagplaats dus? Dat kan op het binnenterrein schuin achter maar behorend bij nr. 61 zijn geweest, mogelijk toen bij gebrek aan beter maar als adres genoteerd. 
Wat tegen Rechtstraat nr. 61 spreekt is het feit dat dit pand in de 18e eeuw  “de keizer” werd genoemd en een dobbele sleutel als uithangteken daar dan ook niet zo op zijn plaats was.
De herkomst van de steen moet dus denkelijk ergens anders gezocht worden.
Menigeen herinnert zich waarschijnlijk nog wel de vroegere verfhandel Felix in het grote pand Rechtstraat 57-59. Oorspronkelijk waren dat drie aparte huizen, wat nu nog goed aan de verspringende dakpartijen te zien is: op nr. 57 “de dobbele sleutel”, het linker gedeelte met de grote poort en daarnaast “de vogelzang” en “de geldkist”,samengevoegd tot nr. 59.
Er van uitgaand dat de dobbele sleutel inderdaad oorspronkelijk is van de Rechtstraat, mag je dus aannemen dat hij afkomstig is van nr. 57 dat deze naam droeg en bij een verbouwing in 1730 dus wel moet voorzien zijn van een gevelsteen.
Van beide vind je bewijs in de gichten waar “de dobbele sleutel” als huisnaam in de Rechtstraat terug te vinden is én het stedelijk register van (rooi)lijntekking, dat vermeldt dat op “8 juli 1730 linie getrocken is tot Wyck aan het huis van Godvree, genaemt den dobbelen Sleutel.”
Het cruciale jaartal 1730 van de herbouwing is ook op de gevelsteen te vinden, al is bij nadere beschouwing te zien dat dit later om een nog onbekende reden “aangepast” is door een 8 over de 7 heen te kappen.
Het is niet duidelijk welke gebeurtenis er toe geleid heeft de dobbele sleutel uit de gevel te verwijderen of het moet de latere constructie van de grote poort zijn geweest waardoor er te weinig plaats overbleef voor de steen. Waarschijnlijk is dat rond 1840 gebeurd toen alle drie de huizen eigendom waren geworden van grutter Lemaire die daar een graanpellerij en pletterij dreef. Toen zullen ook wel de gevels van de dobbele sleutel en de vogelzang opnieuw in één stijl opgetrokken zijn met links een grote poort om verzekerd te zijn van een goede toegang tot zijn bedrijf.
Victor de Stuers vermeldt de sleutel niet op zijn gevelstenenlijst en hij heeft hem dus in 1867 niet meer op die plek of elders in de Rechtstraat gezien. Het mag dan ook een klein wondertje heten dat de uitgebroken gevelsteen zo lang bewaard is gebleven.

Een dubbele sleutel kan eveneens een verwijzing zijn naar de H. Petrus. Dezelfde sleutels zijn b.v. terug te vinden boven diens beeld op het zijaltaar in de kerk van St.Pieter-beneden. Mogelijk is er een relatie met Leiden, want de dubbele sleutel is ook in het wapen van die stad terug te vinden.
 

 

 

https://www.brouwerijbosch.nl/